Myśląc o zegarze najczęściej przychodzi nam do głowy to, że wskazuje on czas. Często zerkamy na niego, aby zobaczyć po prostu która godzina. Jednak czasomierz może służyć także do budzenia, a nawet być wykorzystywany w astronomii. Zobaczcie, do czego jeszcze służy zegarek.
Zegar astronomiczny – bada podniebne wędrówki
Gdzie jest wykorzystywany? Jak sama nazwa wskazuje – w astronomii do pokazywania czasu zjawisk astronomicznych, takich jak położenie Księżyca, Słońca czy gwiazdozbiorów zodiakalnych. Pokazuje on również fazę Księżyca oraz położenie Słońca na ekliptyce oraz aktualny znak zodiaku, czas gwiazdowy i najróżniejsze dane astronomiczne. Za pomocą tego zegara możemy także zobaczyć wskazujące zaćmienia węzły Księżyca.
A czy wiedzieliście o tym? – że jednym z najbardziej znanych zegarów tego typu jest Praski Zegar Astronomiczny, który pochodzi ze średniowiecza. Znajduje się on na południowej ścianie Ratusza Staromiejskiego w Pradze. Stworzony został w 1410 roku i jest jednym z najbardziej rozsławionych czasomierzy astronomicznych na świecie. Na pewno jest wielką atrakcją turystyczną.
Zegar szachowy – zastąpił klepsydrę
Gdzie jest wykorzystywany? W sporcie, do liczenia czasu podczas gry w szachy. Ale nie tylko w szachy, bo wykorzystuje się go również do odmierzania czasu podczas innych gier planszowych w których występuje dwoje zawodników; są to takie gry jak warcaby czy go – starochińska gra planszowa będąca połączeniem nauki, sportu i sztuki.
A czy wiedzieliście o tym? – że jeszcze do połowy XIX wieku do mierzenia czasu podczas gry w szachy używano klepsydr. Po raz pierwszy zegarów szachowych użyto w 1866 roku podczas meczu między Wilhelmem Steinitzem a Adolfem Anderssenem. Były to dwa oddzielne zegary włączane i wyłączane na przemian, w zależności od tego kiedy wykonał posunięcie dany gracz. W ten sposób mierzono czas szachowy przez kilkanaście lat, aż do początku lat osiemdziesiątych XIX wieku, kiedy Thomas Bright Wilson wynalazł pierwszy klasyczny zegar szachowy. Urządzenie to składa się z dwóch cyferblatów i dwóch przycisków do przełączania dźwigni oraz z dwóch chorągiewek na dwóch cyferblatach.
Chronometr – dokładny i odporny na temperaturę
Gdzie jest wykorzystywany? W nawigacji i żeglarstwie. Wykorzystuje się go w tych dziedzinach ze względu na dużą dokładność zegara i odporność na kapryśne realia pogodowe.
A czy wiedzieliście o tym? – że chronometr po raz pierwszy skonstruowano w 1759 roku a twórcą był angielski stolarz John Harrison. W porównaniu z tradycyjnym zegarem mechanicznym chronometr jest bardziej innowacyjny – składa się z bębna o zmiennej średnicy. Na bęben nawijana jest sprężyna. W odróżnieniu od standardowych czasomierzy mechanicznych używa się nowy rodzaj wychwytu i balansu, które są mniej czułe na drgania.
Zamek czasowy – do otwierania drzwi
Gdzie jest wykorzystywany? Jako włącznik i wyłącznik z mechanizmem zegarowym umożliwiającym ustawienie czasu otwarcia oraz opóźnienia czasu otwarcia.
A czy wiedzieliście o tym? – że zegarek ten można zastosować do opóźnienia otwarcia drzwi w samochodzie.
Minutnik – do gotowania potraw
Gdzie jest wykorzystywany? W życiu codziennym do odliczania czasu. Minutnik wydaje sygnał za pomocą dzwonka, sygnalizując upływ liczby minut, która została wcześniej ustawiona. Pracuje zazwyczaj w gospodarstwie domowym, na przykład w kuchni, gdzie pilnuje poprawnego czasu gotowania posiłków.
A czy wiedzieliście o tym? Że minutniki mechaniczne funkcjonują dzięki użyciu mechanizmu sprężynowego, na przykład na zasadzie przekręcania pokrętła. Są też oczywiście nowocześniejsze minutnik z elektronicznymi wyświetlaczami pozwalającymi na bardziej precyzyjne odmierzanie czasu. W aktualnych telefonach komórkowych stosuje się minutniki wraz z innymi aplikacjami.
Budzik – by obudzić śpiocha
Gdzie jest wykorzystywany? W życiu codziennym do budzenia o określonej porze wcześniej ustalonej.
A czy wiedzieliście o tym? – że już w starożytności ktoś wpadł na pomysł, aby skonstruować pierwszy budzik. Legenda mówi, że pierwszy zegar sygnalizujący akustycznie nastawioną godzinę skonstruował Platon. Było to ok. 400 lat p. n. e. Platon to oczywiście słynny grecki filozof a pierwszy na świecie budzik zwany był zegarem wodnym. Ów czasomierz składał się z gwizdka mającego za zadanie budzić śpiochów.
Z kolei w średniowiecznych Chinach używano jako budzików zegary ogniowe z budzikiem. Działały one na zasadzie przepalania nici powodujących upadek ciężarków na metalową tacę. Pierwszy nowoczesny budzik skonstruowano w XIX wieku.
Co jeszcze można powiedzieć o budzikach oprócz tego, że ich głównym zadaniem jest budzenie ludzi ze snu? Otóż innym ich zadaniem może być także przypominanie.
Tradycyjne budziki mają dzwonek, ale nowocześniejsze mogą używać alarmu. Są też takie, które imitują dźwięki takie jak śpiew, śmiech czy mowa. A są też i takie, które o ustalonej porze włączają radio. Współczesną alternatywą dla budzików mogą być programy komputerowe czy strony internetowe. Funkcje budzików mają także nowoczesne telewizory czy telefony komórkowe.
